De Dam als Plaats van Herinnering

De Dam als getuige
van het verleden

1856 - 27 augustus    Onthulling van het 'Monument ter Herinnering aan den Volksgeest van 1830-1831’ in aanwezigheid van koning Willem III. Dit monument werd in de volksmond achtereenvolgens ‘juffrouw Eendracht’, ‘Naatje Eendracht’ en tenslotte kortweg ‘Naatje’ van de Dam genoemd.

1858    Bij A.C. Kruseman in Haarlem verschijnt de Praktische Volks-Almanak 1859 met een ‘photographisch-stereoskopische plaat’ van het Naatje op de Dam door Pieter Oosterhuis. 
 
1858 - 3-7 september    Volksfeesten bij de 18de verjaardag van de kroonprins. Hierover publiceerde W.M. Westerman achteraf Photographie van Amsterdam op 3 tot 7 september 1858 bevattende een verslag van de volks-feesten in de hoofdstad gevierd, met litho’s van C.C.A. Last.
 
1859   Herbouw van het kerkeraadsgebouw of ministerie van de Nieuwe Kerk in neo-gothische stijl.
Trefwoorden voor deze selectie

1863   Onafhankelijkheidsfeesten en viering van 50 jaar koningschap van de Oranjes. Voor het paleis werd in verband hiermee een Grieks tempelfront van 24 m hoogte opgericht. winter Pieter Oosterhuis maakt zeven opnamen van de Nieuwe Kerk vanaf de dakgoot van de Ambachtsschool aan de Gravenstraat 22.

1864   Vijf panorama’s door A. Braun à Dornach vanuit de koepel van het Koninklijk Paleis. 
 
1864 - 14 januari   Inschrijving op aandelen voor het nooit gerealiseerde Grand International Alliance Hotel dat was gepland op de plek van de factorij van het Staatsspoor en het kantoor van Van Gend en Loos tussen de Nieuwendijk en het Damrak.
 
1869   Tabaks- en sigarenzaak P.G.C. Hajenius betrekt het nieuwe pand ‘De Rijnstroom’ op de hoek van de Dam dn het Rokin, naar ontwerp van architect H.J. van den Brink en opgetrokken naar het model van een huis in Wenen. Hoog in de gevel bevond zich een kop van Jean Nicot, die de tabaksplant in de zestiende eeuw in Frankrijk importeerde en naar wie de nicotine is vernoemd.
Trefwoorden voor deze selectie

1870   Oprichting Sociëteit De Groote Club.

1872 - 1 april   Historische optocht ter herdenking van de inneming van Den Briel, net als in 1863 met een Grieks tempelfront van 24 m hoogte voor het paleis. Voltooiïng van De Groote Club op de hoek van de Kalverstraat en de Paleisstraat, naar ontwerp van I. Gosschalk en H.J. van den Brink.
 
1874 - 11-13 mei   Viering van het 25-jarig regeringsjubileum van koning Willem III. Triomfpoort op de Dam naar ontwerp van J.L. Springer.
 
1875 - 3 juni   Ingebruikname van de eerste paardentramlijn door de Amsterdamsche Omnibus Maatschappij (AOM), die de Plantage met het Leidseplein verbond.
 
1878 - juni   Plaatsing van een bloedrode kiosk op de Dam door J. Bles, winkelier aan de Brouwersgracht.
 
1879 - april   Bezoek aan Amsterdam van koning Willem III en diens nieuwe echtgenote Emma. Albert Greiner maakt een serie van tien foto’s van de feestversieringen in een oplage van 25 exemplaren.

1880 - 31 augustus   Geboorte van prinses Wilhelmina. Uitbreiding van café-restaurant Krasnapolsky aan de Warmoesstraat 181-183 naar ontwerp van architect G.B. Salm.

1881 - 1 juni   De ‘Nederlandsche Bell Telephoon Maatschappij’ (NBTM) opent de eerste Nederlandse telefoondienst met een centrale op de zolder van De Groote Club, aanvankelijk met 49 abonnees.

1883  Verzoeningsbezoek van het Belgische koningspaar Leopold II en koningin Marie-Henriëtte.

1883 - 14 juni   Opening van Hotel Krasnapolsky aan de Warmoesstraat 177-179 naar een ontwerp van J.F. Henkenhaf en F. Ebert.

1886   Voltooiïng van nieuwbouw op de linkerhoek van de Nieuwendijk en de Dam naar ontwerp van architect G.W. Bixseboxse.

1886 - 6 november   Officiële opening van Magazijn Nederland van architect W. Langhout Gzn. op de rechterhoek van de Nieuwendijk en de Dam.

1889  Aprilfeesten ter gelegenheid van de 70ste verjaardag van koning Willem III.

Trefwoorden voor deze selectie

1890 - 23 november   Overlijden van koning Willem III en regentschap van koningin-moeder Emma over de jeugdige prinses Wilhelmina.

1891   Vijfdelig panorama van de Dam door Jacob Olie

1891 - 26 mei   Bezoek aan Amsterdam van HM koningin Emma als regentes.

1891 - 1-3 juli   Staatsbezoek van de Duitse keizer Wilhelm II en keizerin Auguste Victoria. Om ruimte te maken voor een muzikale militaire parade drijft de politie de toegestroomde menigte hardhandig uiteen. Dit incident is als het ‘taptoeschandaal’ de geschiedenis ingegaan.

1893   De poppenkast verschijnt op de Dam.

1893 - 6 september   Inhuldiging van koningin Wilhelmina.

1899   Voltooiïng nieuwbouw café Bisschop op de hoek van de Dam en het Damrak, bijgenaamd ‘de vulkachel’ omdat de tweede en derde verdieping bij avond rossig licht uitstraalden. Het café sloot zijn deuren in 1926.

1900   Na overname van de Amsterdamsche Omnibus Maatschappij (AOM) door de Gemeentetram Amsterdam (GTA) worden 12 van de 13 tramlijnen geëlektrificeerd.

1901 - 5 maart   Bezoek aan Amsterdam van koningin Wilhelmina en prins Hendrik ter gelegenheid van hun huwelijk.

1903   Afbraak van de Beurs van J.D. Zocher

1903 - 28 mei   Officiële opening van de beurs van Berlage.

1903   De eerste elektrische tram doet zijn intrede op de Dam.

1904 - 26 september   Bezoek aan Amsterdam van koningin Wilhemina en prins Hendrik.

1907   Door het stadsbestuur wordt een prijsvraag uitgeschreven ter verbetering van de verkeerscirculatie rond de Dam en verbetering van de bebouwing. Het ontwerp van architect J.M. van der Mey werd bekroond, maar niet uitgevoerd.

1907   Restauratie van de Nieuwe Kerk onder leiding van C.B. Poshumus Meijjes.

1907 - 2 mei   Naatje op de Dam verliest een arm.

1907 - 12-14 december   Staatsbezoek van de Duitse keizer Wilhelm II aan Amsterdam.

1909   Vestiging van een tijdelijk verkooplokaal van de Bijenkorf op het vrijgekomen Beursterrein.

1910 - 26 mei-2 juni   Julianafeesten met een historisch-allegorische optocht.

1912   Sloop van het Commandantshuis (1775) van stadsarchitect J.E. de  Witte op de Vijgendam.

1912 - 22 mei   Start sloop gebouw de Groote Club.

1913   Voltooiïng van het kantoorpand op de hoek van de Dam en de Nes naar ontwerp van architect H. Elte.

1913 - 25 juli   Raadsbesluit tot het verleggen van de tramsporen op de Dam, het aanbrengen van elektrische verlichting op dit plein en verwijdering van het Monument ter Herinnering aan den ‘Volksgeest van 1830-1831’.

1914   Voltooiïng van de bouw van het Polmanhuis. Afbraak van het Koninklijk College Zeemanshoop, gebouw ‘De Rijnstroom’ en tussenliggende panden voor de bouw van Peek & Cloppenburg

1914 - 7-8 april   Sloop van het ‘Naatje op de Dam’.

1914 - 3 september   Officiële opening van de begane grond van de Bijenkorf naar ontwerp van J.A. van Straaten jr.

1914 - 28 november   Oplevering nieuwbouw de Groote Club op de rechterhoek van de Kalverstraat en de Dam van architect Th. G. Schill en een gevel naar ontwerp van D.F. Slothouwer.

1915   Voltooiïng van restaurant Polman, naar ontwerp van de gebroeders Van Gendt A. Lzn..

1916 - 8 januari   Officiële opening van gebouw Industria naar ontwerp van architect Foeke Kuipers.

1917 - 11 april   Officiële opening van het gebouw van Peek & Cloppenburg naar ontwerp van architect A.J. Joling.

1917 - 2 juli   Aardappeloproer.

Trefwoorden voor deze selectie

1920   Oprichting van een ‘Comité ter verbetering van den toestand van het Damplein’ om een plantsoen te realiseren op de plek waar sinds de afbraak van het Commandantshuis in 1912 een gapend gat bestaat, omheind door een houten schutting. 

1923   Viering van het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina.

1924   Architect Alb. J. Kramer wint een door het gemeentebestuur uitgeschreven wedstrijd voor het ontwerp van vier monumentale lantarens, die uiteindelijk niet worden uitgevoerd vanwege overschrijding van het beschikbare budget.

1924 - 31 juli-8 okober In verband met asfaltering en verlegging van tramlijn 14 wordt de Dam afgesloten voor alle rijverkeer.

1925 - 12 september   Officiële opening van het Damplantsoen waarvoor de beplanting is ontworpen door de gemeentelijke tuinarchitect J.R. Koning jr. .

1926   Gedeeltelijke sloop van het pand van café De Bisschop op de hoek van de Dam en het Damrak. Tot 1933 werd de ruïne van boven tot onder met reclame beplakt.

1929 - 21-26 oktober   Edison Lichtweek.

Trefwoorden voor deze selectie

1930 - 1 januari   Conform een Raadsbesluit van 1926 wordt het bruikleen van het Raadhuis als Koninklijk Paleis beëindigd.

1931   Instelling van een (tweede) Paleis-Raadhuiscommissie door de stad Amsterdam.

1933   Sloop van de restanten van café De Bisschop op de hoek van de Dam en het Damrak.

1934   Voltooiïng nieuwbouw naar ontwerp van architect Jan Gratama op de plek van het voormalige café De Bisschop.

1934 - 1 december   Eerste officiële intocht van Sinterklaas.

1936   De Nederlandse Staat koopt het raadhuis voor 10 miljoen gulden van de stad Amsterdam.

1936 - 17 september   Verloving van prinses Juliana en prins Bernhard.

1937   Uitbreiding van de Bijenkorf aan de kant van de Beursstraat naar ontwerp van architect D. Brouwer.

1938 - 6 september   Aubade bij het  40-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Bernard F. Eilers maakt hier kleurenfoto’s van.

1939   Niet gerealiseerd ontwerp van architect W.M. Dudok voor een kantoorgebouw ‘Het Huis 1845’ op het Midden-Damterrein.

Trefwoorden voor deze selectie

1940 - 15-16 mei   De Duitse bezettingstroepen trekken Amsterdam binnen.

1941 - 7 juni   Bij de Bijenkorf worden zes winkelruiten ingegooid vanwege het joodse karakter van dit bedrijf.

1945 - 7 mei   Schietpartij op de Dam.

1945 - 26 juni   Officiële inwijding van het tijdelijk mausoleum op de Dam naar ontwerp van architect A. Bodon.

1945 - 26-28 juni   Bevrijdingsfeesten op de Dam.

1946 - 8-13 mei   Bezoek van Sir Winston Churchill ter gelegenheid van het Congres van Europese Federalisten.

1947 - 7 mei   Door burgemeester d'Ailly word een gedenkplaat onthuld aan De Groote Club ter herdenking van de burgers die op de dag voor de bevrijding het leven lieten.

1947 - 13 december   Na een plechtigheid in de Nieuwe Kerk wordt de bakstenen colonnade naar ontwerp van A. Komter en A.J. van der Steur als Tijdelijk Nationaal Monument onthuld.

1948 - 4 september   Troonsafstand koningin Wilhemina. 

1948 - 5 september   Redevoering van Winston Churchill op de Dam.

1948 - 6 september   Inhuldiging van koningin Juliana in de Nieuwe Kerk tijdens een verenigde zitting van de Staten-Generaal.

1950   Hotel Krasnapolsky verwerft het zogenoemde Polmanhuis, verbouwt dit tot hotel en krijgt hierdoor een nieuwe ingang aan de Dam.

1950 - 29 april   Plechtige bijzetting van een urn met aarde van de erevelden in Indonesië aan de voorzijde van het voorlopig Nationaal Monument in aanwezigheid van koningin Juliana en prins Bernhard.

1950 - 14 juni   Opening manifestatie Damstad. Bij deze gelegenheid wordt een replica van Naatje in papier maché op de Dam geplaatst.

1954  Tour de France passeert de Dam.

1954 - 4 juni   Herdenking van de geallieerde invasie in Normandië door minister-president Drees.

1955   Afbraak van het Tijdelijk Nationaal Monument van Van der Steur en Komter.

1956 - 4 mei   Officiële onthulling van het Nationaal Monument van architect J.J.P.Oud en beeldhouwer John Raedecker door koningin Juliana.

1957 - 11 mei   De Nieuwe Kerk wordt vanwege de bouwvallige toestand voor alle doeleinden gesloten.

1957 - 29 mei   De Dam wordt bij Raadsbesluit de officiële naam van het gehele plein doordat de namen Vissersdam en Vijgendam komen te vervallen.

1959 - 1959-1980   Restauratie van de Nieuwe Kerk door architect C. Wegener Sleeswijk, later bijgestaan door D. Verheus.

1959 - 27-29 augustus   (Zaan)Dam-(Amster)Damrace als protest tegen de gebrekkige verbinding tussen Amsterdam en Zaandam.

Trefwoorden voor deze selectie

1961   Afbraak van het neo-gothische kerkeraadsgebouw of ministerie van de Nieuwe Kerk.

1962 - 30 april   Viering van het 25-jarig huwelijk van koningin Juliana en prins Bernhard.

1962 - 4 december   Officiële introductie van de automatische verkeersregeling op de Dam.

1963 - 23 november   Plechtige herdenking van de daags tevoren vermoorde Amerikaanse president John F. Kennedy.

1966 - 10 maart   Huwelijk van prinses Beatrix en Claus von Amsberg in de Nieuwe Kerk.

1966 - 13-14 juni   Oproer naar aanleiding van een korting van 2% op de vakantie-uitkering van ongeorganiseerde bouwvakkers en de dood van metselaar Jan Weggelaar.

1968 - 9 april   Stille tocht en kranslegging op de dag van de begrafenis van Martin Luther King.

1969 - 1 mei   De Rode Jeugd gooit een pot rode verf tegen het Natinaal Monument.

24-27 november   Gustav W. Heinemann brengt als eerste na-oorlogse president van de Duitse Bondsrepubliek een staatsbezoek aan Nederland en legt een krans bij het Nationaal Monument.

1970 - 24 augustus   Om 18.00 uur wordt een slaapverbod op de Dam van kracht.

1970 - 25 augustus   Mariniers uit Doorn en Den Helder vegen het Nationaal Monument op eigen initatief schoon.

1970 - 3-4 november   Staatsbezoek van de Indonesische president Soeharto.

1971 - 2 juni   Massale bijeenkomst van Ajax-fans op de Dam in verband met de zege in de finale van de Europacup 1.

1971 - 8-10 oktober   Staatsbezoek van keizer Hirohito van Japan.

1973 - 10-14 april   Staatsbezoek van president Ceausescu van Roemenië.

1973 - 15 september   Demonstratie tegen de staatsgreep van Augusto Pinochet in Chili met 20.000 deelnemers

1975 - 1 januari   Start manifestatie Amsterdam 700 jaar.

1979   Bij wijze van proef vindt rond Koninginnedag de eerste kermis plaats op de Dam.

Trefwoorden voor deze selectie

1980 - 20 maart   Massale FNV-demonstratie tegen aantasting van de koopkracht met een toespraak van voorzitter Wim Kok. 

1980 - 17 april   De restauratiewerkzaamheden aan de Nieuwe Kerk worden afgesloten door prinses Beatrix. 30 april Inhuldiging van koningin Beatrix.

1980 - 10 mei   Woonwoededag met een centrale bijeenkomst op de Dam.

1981 - 30 maart   Demonstratie in verband met de Nationale Vrouwenstakingsdag.

1985 - 3 november   Eerste jaarlijkse Dam tot Damloop.

1988   Sloop van het monumentale bakstenen kantoorpand tussen de Bijenkorf en de Warmoesstraat, waar later het Royal Dam Center of Verwelius-gebouw van architect Cees Dam zal verrijzen.

Trefwoorden voor deze selectie

1990 - 20 januari   Gratis verstrekking van joints tijdens de nationale protestdag voor het behoud van het Nederlandse softdrugsbeleid.

1991   Madame Tussauds verhuist van de Kalverstraat naar het gebouw van Peek & Cloppenburg op de Dam. Voltooiïng van het Royal Dam Center tussen de Bijenkorf en Warmoesstraat naar ontwerp van architect Cees Dam. Aanleg van een Engelse tuin voor het Koninklijke Paleis in verband met de William & Mary herdenking.

1993   Jubileumprogramma ter gelegenheid van honderd jaar poppenkast op de Dam.

1993 - 8 september   De Spaanse kunstenares Alicia Framis realiseert de performance 'Walking Monument' terwijl het Nationaal Monument wordt gerestaureerd en wint hiermee de Prix de Rome.

1998   Het asfalt voor het Koninklijk Paleis dat functioneerde als taxistandplaats wordt vervangen door keitjes.

1999 - 11-12 maart   Staatsbezoek van de Zuid-Afrikaanse president Nelson Mandela.

Trefwoorden voor deze selectie

2000   Herinrichting Dam met circa 2,5 miljoen keitjes afkomstig uit Porto.

2001 - 3 augustus   Door een verkeersongeval komt de 27-jarige Margit Widlund – dochter van de schrijfster Anna Enquist – om het leven. Een kleine ronde gedenksteen in het plaveisel op het middenterrein tegenover de Industrieele Groote Club herinnert aan deze tragische gebeurtenis.

2002 - 2 februari   Huwelijk van prins Willem-Alexander en prinses Maxima Zorreguieta in de Nieuwe Kerk.

2004 - 2 november   Na de moord op Theo van Gogh door Mohammed Bouyeri wordt dezelfde avond op de Dam een luidruchtige wake gehouden, waar circa 20.000 mensen aan deelnemen.

2005   Restauratie van het interieur van het Koninklijk Paleis.

2009   Restauratie van het exterieur van het Koninklijk Paleis. Het Nationaal Monument op de Dam wordt officieel Rijksmonument.

Trefwoorden voor deze selectie

2010 - 4 mei   Tijdens de Dodenherdenking breekt er paniek uit op de Dam door een man die de stilte met geschreeuw doorbreekt.

2011 - 6 april   De uitgeprocedeerde Iraanse asielzoeker Kambiz Roustayi steekt zichzelf in brand voor het Nationaal Monument en overlijdt een dag later.

De Dam als getuige
van het verleden

Alle gebeurtenissen op De Dam
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
Q
R
S
T
U
V
W
X
Y
Z